Freud'un Ötesinde

Geriye dönüp baktığımızda, psikanalitik yaklaşımdan (örn. Freud, 1900; Jung, 1974) rüyalar hakkında çok şey öğrendik. Fakat bilinçaltını bir kenara bırakmamızın zamanı gelmedi mi? Son birkaç on yıldır, felsefeden nörobilime kadar çeşitli geçmişlere sahip bilim insanları rüyaları ve rüya bilincini disiplinler arası bir şekilde araştırdılar. Dünya kurulduğundan beri, rüyalar neredeyse her zaman en tuhaf ve ilginç insan fenomeni olmuştur. Yaşam süremizin neredeyse %30'unu uyuyarak geçiririz. Kabul edilebilir ki, modern dünya sayesinde rüyalar hakkında eski insanlardan çok daha fazla şey biliyoruz. Yine de, rüya fenomenolojisi hala inceleniyor. İlginçtir ki, uyku sırasında bilinçli olup olmadığımız hala uzun tartışmaların konusu (bkz. Windt vd., 2016; Wamsley, 2013; Hint felsefi tartışmaları için bkz. Thompson, 2015). Ama en azından bilinçsiz olduğumuz zamanın uyku süremizin neredeyse yarısını (%44) oluşturduğunu biliyoruz (Berlucchi ve Marzi, 2019). Uykuda 4 ana evre vardır; evre 1 (uyku öncesi), evre 2 (hafif uyku), evre 3 (REM öncesi uyku), evre 4 (REM uykusu). Bir uyku döngüsü genellikle 90 ila 100 dakika sürer (Mutz ve Javadi, 2017). REM dışındaki tüm evrelere N-REM uykusu denir.

​

Dennett (1976), rüyaların deneyimler bile olmadığına ve bu içsel deneyimlerin bilincinde olmadığımıza inanıyordu. Malcolm (1956) da 'bu bir rüya' deme olasılığını çok mantıksız buldu. Yine de, günümüzde bilim sayesinde rüyaların en azından deneyimler olduğunu biliyoruz. Rüyalar çeşitli bakış açılarından yorumlanır. Bunlar, bilinçaltı güdüler ve düşünceler de dahil olmak üzere rüyaların bilinçaltı anlamlarından (Zhang ve Guo, 2018) rüyaların doğal bir koruma mekanizması işlevine (Revunsuo, 2000) kadar uzanır. Bir rüyanın yaygın olarak gerçekleşebileceği iki farklı durum vardır; REM aşaması ve Berrak Rüya Görme.

 

Berrak Rüyalar, bir kişinin uyurken kendisinin tam meta-farkındalığına ulaştığı artırılmış içsel deneyimlerdir (Windt vd., 2016). Basitçe ifade etmek gerekirse, rüya gördüğünüzü 'tanık olmaktır'. Şaşırtıcı bir şekilde, ergenliğe kadar rastgele berrak rüya görmek oldukça yaygındır (Voss vd., 2012). Normalde REM rüyasında, beyinde azalmış bir prefrontal ve yüksek limbik aktivite vardır (Mutz & Javadi, 2017) ve bu da rüyaları çok irrasyonel bir şeye dönüştürür (Revonsuo, 1995). Berraklık, uyku sırasında hipoaktif dorsolateral prefrontal korteks (DLPFC) aktive olduğunda ortaya çıkar (Hobson vd., 2000); çünkü DLPFC, berraklığın özelliklerini açıklayabilecek yönetici ve görsel-uzaysal yetenekler için iyi bilinen bir bölgedir (Zick & Pietrowshy, 2015). Rüya araştırmaları, NREM evresinde de rüya gördüğümüzü güçlü bir şekilde savunmaktadır (Hobson & Pace-Schott, 2002; Hobson, 2005; Desseilles vd., 2011; Mutz & Javali, 2017; Bréchet vd., 2020). Ancak, Nir ve Tonini (2010), REM raporlarının neredeyse %80'inin canlı olduğunu, buna karşın canlı rüyaların yalnızca %8'inin NREM evresinde gerçekleştiğini tahmin etmiştir. Baird vd. (2020) ayrıca REM dışı berraklığın daha az canlı olabileceğini öne sürmektedir.

​

Windt ve arkadaşları (2016) da berrak rüyaların NREM'deki bilinç sorularını ele almak için en iyi seçenek olduğuna inanıyorlardı. Bilişsel olarak berraklık, uyanıklık ve rüya görme durumlarının birleşimidir (Hobson, 2009). Benliğin gelişmiş bilişsel farkındalığı ve artırılmış prefrontal aktivite berraklığın ortak özellikleridir (Windt, 2007); daha spesifik olarak, daha yüksek dikkat ve rasyonalite, istemli iç dünya yönetimi ve uyanık bilişin diğer nitelikleri. Voss ve arkadaşları (2009) ve Baird ve arkadaşları (2020), parietal ve frontal kortekslerdeki hareketsizliğin REM'de öz farkındalık ve yansıtma eksikliğine yol açtığını ortaya koydu. Ancak, bu bölgeler berrak rüya görmede aktif bir rol oynuyor, bu nedenle uyanık bir bilişe benzeyen meta-bilişsel bir bilinç durumu üretiyor (Voss ve arkadaşları, 2009). Berraklığa bağlı başlıca aktivite farklılıkları precuneus, supramarginal girus, dorsolateral prefrontal korteks, temporal ve internal parietal kortekslerde görülmektedir (Voss vd. 2009; Hobson, 2009).

 

Çok yakın bir zamanda, Konkoly ve arkadaşları (2021), berrak rüya görmeyi tetiklemek ve katılımcılardan rüya halindeyken etkileşimli yanıtlar almak için çok sayıda olasılık gösterdikleri akıl almaz bir berrak rüya çalışması yürüttüler; bu, uyku sırasında çeşitli bilişsel yeteneklerin gerçekleştirilebileceğine dair somut kanıt sağlar. Matematiksel sorulara etkileşimli yanıtlar veren katılımcı grubu, deneyimli ve eğitimli berrak rüya görenler ve narkoleptiklerdi. Voss ve arkadaşları (2009), uyku öncesi ototelkin kullanarak eğitilen bir katılımcı grubunda berraklığı tetiklemeyi başardılar. Bunun çok ötesinde, berraklığı tetiklemek için birçok teknik vardır, örneğin; niyet, görselleştirme, gerçeklik testi, rüyalara yeniden giriş ve hipotik sonrası telkinler (teknikler için bkz. Hobson, 2000; Zick ve Pietrowshy, 2015; Konkoly ve arkadaşları, 2021). LaBerge (1981,1994), katılımcıların göz hareketlerini ve işaret dilini kullanmak üzere eğitilebileceğini belirtiyor. Aslında, bilim insanları bunun hafızayı güçlendirme, problem çözme, yaratıcılık, psikolojik rahatsızlıklardan iyileşme üzerinde de çeşitli faydaları olduğunu onaylıyor (Zick ve Pietrowshy, 2015). Örneğin, berrak rüya görme artık hastaların psikotik semptomlarını hafifletmek için kullanılıyor ve berrak rüyanın psikotik hastaların içsel olaylar, düşünceler ve rüyalar üzerindeki kontrolünü artıracağı düşünülüyor (Mutz ve Javadi, 2017; Voss ve ark., 2018). Dahası, berrak rüyaların kullanılması uyku bozuklukları, kabuslar, depresyon, anksiyete ve PTSD'de terapötik müdahaleyi teşvik ediyor gibi görünüyor (Brylowski, 1990; Spoormaker ve ark., 2003; Been ve Garg, 2010; bir inceleme için bkz. Macêdo ve ark., 2019). 

​

Başlangıçta, berrak rüya fikri önde gelen filozoflar tarafından kesin bir şekilde reddedildi (Malcolm, 1956; Dennett, 1976). Yine de, rüya bilimcileri bireylerin sanal gerçeklikle bile berrak rüya gören biri olmak üzere eğitilebileceğini kanıtladılar (Gott vd., 2021). Şimdi rüyalar üzerine daha fazla araştırma yapılması sayesinde bizi neyin beklediğini merak ediyoruz.

​​

Referanslar mevcuttur, daha fazla bilgi edinmek için info@erayertugrul.com adresine e-posta gönderin.